‘De Laatste Erectie van het Grootkapitaal’

Een populair weetfeitje in het Rotterdamse is dat een wethouder het voormalige hoofdkantoor van Shell Nederland aan het Hofplein ― thans de Hofpoort ― een ‘erectie van het grootkapitaal’ noemde. Een iets beter ingevoerde weet dat dit ‘de laatste erectie van het grootkapitaal’ moet zijn, en dat dit een uitspraak was van Hans Mentink, die van 1974 tot 1982 wethouder was voor Ruimtelijke Ordening, Verkeer en Vervoer en Openbare Werken. Het citaat is nog steeds populair onder degenen die hoogbouw geen warm hart toedragen, en zij die met deze uitspraak een tijdsbeeld denken te kunnen schetsen.

bron: stadsarchief rotterdam

In werkelijkheid blijkt iets genuanceerder te zijn. Dit komen we te weten in het boek Dromen van een Metropool, waarin Patricia van Ulzen op prettig leesbare wijze verslag doet van haar onderzoek naar de processen en vooral de individuen die kleur hebben gegeven aan de ontwikkeling van Rotterdam in de periode 1970-2000.

De bron van Mentinks uitspraak is een interview in het tijdschrift Plan van februari 1977, een vakblad met een vrij beperkt bereik. … wat hij letterlijk zegt in het interview is het volgende: ‘De binnenstad heeft er bijgelegen als een speelbal van de vrije markteconomie: wie hier wilde bouwen kon z'n gang gaan, hoe hoger hoe fijner! Dan krijg je dat soort erecties als daar’ (wijst uit het raam).

De nuance is relevant om te begrijpen waarom Mentink zeven jaar later de eerste voorzitter werd van Stichting Hoogbouw, die was opgericht om ‘bouwend, bestuurlijk en ontwerpend Nederland enthousiast te maken voor hoogbouw.’ Mentink was iemand die de tijdgeest goed aanvoelde. Als wethouder had hij een kantorenstop afgekondigd en probeerde hij het doorgaande autoverkeer in de stad af te remmen. Zijn voorzitterschap van de Stichting Hoogbouw zag hij dan ook vooral als verbeelding van het argument dat het een het ander niet uit hoeft te sluiten. De huidige trend van auto-arme gebiedsontwikkelingen met woontorens laat zien dat zoiets inderdaad goed mogelijk is.